Του Βασιλείου Ν. Θεοδώρου, Ψυχολόγου – Ψυχοθεραπευτή ΣυμπεριφοράςΣχόλιο
Στα σοβαρά: Η απώλεια της μνήμης είναι ένα πολύ σοβαρό πρόβλημα που παρουσιάζεται σε διαφορετικές εικόνες ασθενών. Όσοι ζουν ή έζησαν με ηλικιωμένους που έχουν γεροντική άνοια κατανοούν βιωματικά το μέγεθος του προβλήματος!
Στα αστεία: Για ενημέρωση σε όσους μέμφονται τους ψηφοφόρους ότι ξεχνούν ποιοι φταίνε για τα δεινά τους και τους ξαναψηφίζουν!
Άρθρο
Ήδη από την αρχαιότητα οι άνθρωποι ασχολούνταν με την κατανόηση της μνήμης. Ο Πλάτωνας μιλούσε για την ανάμνηση, ως το βασικό συστατικό της γνώσης, ενώ ο όρος μνήμη αποδίδεται στον Αριστοτέλη. Η πειραματική μελέτη της μνήμης ξεκίνησε το 19ο αιώνα από τον Εμπινγχάους και συνεχίστηκε αργότερα από τους Παβλώφ Θορντάϊκ κ.α. Ο Παβλώφ μάλιστα απόδειξε πρώτος τη σχέση νευρικού συστήματος και μνήμης, ενώ η λεγόμενη συμπεριφοριστική ψυχολογία πραγματοποίησε σημαντικότατες έρευνες και συνέδεσε τη μάθηση με τη μνήμη.
Η μνήμη είναι μια σύνθετη λειτουργία του νευρικού μας συστήματος που χαρακτηρίζεται από την ικανότητα να αποτυπώνει την πραγματικότητα και συγχρόνως να την αποθηκεύει και να την επαναφέρει. Η επαναφορά αυτή έχει ως σκοπό την αναγνώριση ή αναπαραγωγή πρόσωπων, πραγμάτων και καταστάσεων. Η μνήμη δεν αφορά μόνο γνώσεις και γεγονότα, αλλά και επιθυμίες, συναισθήματα και σχέδια για το μέλλον. Σχετίζεται με την περιοχή του εγκεφάλου που ονομάζεται ιππόκαμπος και λειτουργεί μέσω συνάψεων, δηλαδή συνδέσεων των νευρικών κυττάρων του εγκεφάλου.
Η μνήμη αποτελεί μια βιολογική βάση της εξέλιξης ανθρώπων και των ζώων. Στον άνθρωπο η ικανότητα αυτή βρίσκεται στο υψηλότερο επίπεδο και αποτελεί προϋπόθεση για τη μάθηση, δηλαδή την απόκτηση νέων γνώσεων, ικανοτήτων και δεξιοτήτων ή τέλος εμπειριών που αλλάζουν τη συμπεριφορά του. Η σχέση μνήμης και μάθησης επομένως είναι ότι η μάθηση είναι η εγγραφή της μνήμης και η μνήμη η διατήρηση της μάθησης.
Για λόγους κατανόησης διαχωρίζουμε τέσσερα είδη μνήμης: 1) την έκδηλη, τη συνειδητή μνήμη γεγονότων, αντικειμένων και γνώσεων, 2) την άδηλη, τη μνήμη των επίκτητων δεξιοτήτων (π.χ. οδήγηση) 3) την εργαζόμενη μνήμη που αποθηκεύει πληροφορίες που θα βοηθήσουν στη διεκπεραίωση των καθημερινών δραστηριοτήτων 4) τη βραχυπρόθεσμη, όπου αποτυπώνονται πληροφορίες για σύντομο χρονικό διάστημα (το πολύ για ένα λεπτό). Οι παραπάνω μορφές της μνήμης συνεργάζονται στενά. Το να θυμόμαστε για παράδειγμα τα ραντεβού μας, τα γενέθλια των φίλων ή για να μάθουμε να οδηγούμε απαιτεί συμμετοχή της άδηλης, έκδηλης και εργαζόμενης μνήμης.
Επίσης υφίσταται μια ακόμα μορφή μνήμης, η μακροπρόθεσμη, στην οποία διατηρείται για μέρες ή περισσότερο, μεγάλος όγκος πληροφοριών.
Η καλή μνήμη, με την έννοια της ανάκλησης των όσων έχουμε μάθει, εξαρτάται από ατομικούς παράγοντες (ηλικία, νοημοσύνη, κίνητρα, ενεργητικότητα και ρυθμός μάθησης, εμπειρίες) και από περιβαλλοντικές συνθήκες (θόρυβος, θερμοκρασία κ.α.). Επίσης σχετίζεται με την ψυχοφυσιολογική κατάσταση του ατόμου (πείνα, δίψα, κόπωση, διέγερση κ.α.) και τέλος με τον τρόπο μάθησης της προς ανάκληση πληροφορίας (επαναλήψεις, εποπτικά μέσα, τρόπος απομνημόνευσης κ.α.).
Η λήθη είναι μια διεργασία που σχετίζεται με τη μνήμη. Με την πάροδο του χρόνου χρειάζεται να απαλλασσόμαστε από κάποιες πληροφορίες ή εμπειρίες και το να ξεχνάμε είναι ένας φυσιολογικός τρόπος γι αυτό. Οι άχρηστες πληροφορίες ατροφούν όπως οι μυς του σώματος που δεν γυμνάζονται. Η διαδικασία αυτή επιτυγχάνεται είτε με τη σταδιακή απώλεια των άχρηστων πληροφοριών και εμπειριών, είτε με την αντικατάσταση από νέες.
Γίνεται κατανοητό ότι χωρίς μνήμη ένας άνθρωπος θα ήταν αδύνατο να κατανοήσει τον εαυτό του, το περιβάλλον και να οργανώσει τις δραστηριότητές του.
Επειδή ο άνθρωπος διαθέτει ένα σύνολο δυναμικών ψυχικών λειτουργιών, πολλές φορές η μνήμη επηρεάζεται και άλλες λειτουργίες, που μπορεί να την αλλοιώσουν. Κλασσικό παράδειγμα είναι οι δικαστικοί μάρτυρες που προσθέτουν στη διήγησή τους κομμάτια που φαντάζονται ή που αποτελούν τη δική τους οπτική στην αφήγηση των γεγονότων. Επίσης είναι γνωστές πολλές επιστημονικές έρευνες που επιβεβαιώνουν τη δημιουργία, μέσω ψυχολογικών μηχανισμών, αληθοφανών αλλά ψευδών αναμνήσεων.
Κάποιες φορές όμως και η μνήμη λανθάνει. Όλοι μας έχουμε κάνει κάτι παράλογο π.χ. να βάλουμε τα κλειδιά στο ψυγείο και απορούμε με τον εαυτό μας. Το γεγονός αυτό μπορεί να οφείλεται σε αφηρημάδα, αλλά μπορεί να αποτελεί ένα λάθος ταξινόμησης της μνήμης μας. Επίσης κακή συγκέντρωση, βιασύνη, αδιαφορία, θυμός, άγχος, μελαγχολία κ.α. μπορεί να δυσχεραίνουν τη μνήμη.
Πολλοί άνθρωποι θεωρούν ότι δεν έχουν καλή μνήμη και επανελέγχουν αλλεπάλληλα τις πράξεις τους (κλείδωμα, θερμοσίφωνο κ.λ.π.). Όταν αυτό συμβαίνει σε υπερβολικό βαθμό πιθανόν να οφείλεται σε προβλήματα άγχους και όχι στη μνήμη.
Η μνήμη αποτελεί μια βιολογική βάση της εξέλιξης ανθρώπων και των ζώων. Στον άνθρωπο η ικανότητα αυτή βρίσκεται στο υψηλότερο επίπεδο και αποτελεί προϋπόθεση για τη μάθηση, δηλαδή την απόκτηση νέων γνώσεων, ικανοτήτων και δεξιοτήτων ή τέλος εμπειριών που αλλάζουν τη συμπεριφορά του. Η σχέση μνήμης και μάθησης επομένως είναι ότι η μάθηση είναι η εγγραφή της μνήμης και η μνήμη η διατήρηση της μάθησης.
Για λόγους κατανόησης διαχωρίζουμε τέσσερα είδη μνήμης: 1) την έκδηλη, τη συνειδητή μνήμη γεγονότων, αντικειμένων και γνώσεων, 2) την άδηλη, τη μνήμη των επίκτητων δεξιοτήτων (π.χ. οδήγηση) 3) την εργαζόμενη μνήμη που αποθηκεύει πληροφορίες που θα βοηθήσουν στη διεκπεραίωση των καθημερινών δραστηριοτήτων 4) τη βραχυπρόθεσμη, όπου αποτυπώνονται πληροφορίες για σύντομο χρονικό διάστημα (το πολύ για ένα λεπτό). Οι παραπάνω μορφές της μνήμης συνεργάζονται στενά. Το να θυμόμαστε για παράδειγμα τα ραντεβού μας, τα γενέθλια των φίλων ή για να μάθουμε να οδηγούμε απαιτεί συμμετοχή της άδηλης, έκδηλης και εργαζόμενης μνήμης.
Επίσης υφίσταται μια ακόμα μορφή μνήμης, η μακροπρόθεσμη, στην οποία διατηρείται για μέρες ή περισσότερο, μεγάλος όγκος πληροφοριών.
Η καλή μνήμη, με την έννοια της ανάκλησης των όσων έχουμε μάθει, εξαρτάται από ατομικούς παράγοντες (ηλικία, νοημοσύνη, κίνητρα, ενεργητικότητα και ρυθμός μάθησης, εμπειρίες) και από περιβαλλοντικές συνθήκες (θόρυβος, θερμοκρασία κ.α.). Επίσης σχετίζεται με την ψυχοφυσιολογική κατάσταση του ατόμου (πείνα, δίψα, κόπωση, διέγερση κ.α.) και τέλος με τον τρόπο μάθησης της προς ανάκληση πληροφορίας (επαναλήψεις, εποπτικά μέσα, τρόπος απομνημόνευσης κ.α.).
Η λήθη είναι μια διεργασία που σχετίζεται με τη μνήμη. Με την πάροδο του χρόνου χρειάζεται να απαλλασσόμαστε από κάποιες πληροφορίες ή εμπειρίες και το να ξεχνάμε είναι ένας φυσιολογικός τρόπος γι αυτό. Οι άχρηστες πληροφορίες ατροφούν όπως οι μυς του σώματος που δεν γυμνάζονται. Η διαδικασία αυτή επιτυγχάνεται είτε με τη σταδιακή απώλεια των άχρηστων πληροφοριών και εμπειριών, είτε με την αντικατάσταση από νέες.
Γίνεται κατανοητό ότι χωρίς μνήμη ένας άνθρωπος θα ήταν αδύνατο να κατανοήσει τον εαυτό του, το περιβάλλον και να οργανώσει τις δραστηριότητές του.
Επειδή ο άνθρωπος διαθέτει ένα σύνολο δυναμικών ψυχικών λειτουργιών, πολλές φορές η μνήμη επηρεάζεται και άλλες λειτουργίες, που μπορεί να την αλλοιώσουν. Κλασσικό παράδειγμα είναι οι δικαστικοί μάρτυρες που προσθέτουν στη διήγησή τους κομμάτια που φαντάζονται ή που αποτελούν τη δική τους οπτική στην αφήγηση των γεγονότων. Επίσης είναι γνωστές πολλές επιστημονικές έρευνες που επιβεβαιώνουν τη δημιουργία, μέσω ψυχολογικών μηχανισμών, αληθοφανών αλλά ψευδών αναμνήσεων.
Κάποιες φορές όμως και η μνήμη λανθάνει. Όλοι μας έχουμε κάνει κάτι παράλογο π.χ. να βάλουμε τα κλειδιά στο ψυγείο και απορούμε με τον εαυτό μας. Το γεγονός αυτό μπορεί να οφείλεται σε αφηρημάδα, αλλά μπορεί να αποτελεί ένα λάθος ταξινόμησης της μνήμης μας. Επίσης κακή συγκέντρωση, βιασύνη, αδιαφορία, θυμός, άγχος, μελαγχολία κ.α. μπορεί να δυσχεραίνουν τη μνήμη.
Πολλοί άνθρωποι θεωρούν ότι δεν έχουν καλή μνήμη και επανελέγχουν αλλεπάλληλα τις πράξεις τους (κλείδωμα, θερμοσίφωνο κ.λ.π.). Όταν αυτό συμβαίνει σε υπερβολικό βαθμό πιθανόν να οφείλεται σε προβλήματα άγχους και όχι στη μνήμη.
Tο παρόν άρθρο έχει δημοσιευτεί στην εφημερίδα ο Πολίτης
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου