Η ΑΝΑΠΛΑΣΗ ΣΤΑ «ΠΕΡΙΒΟΛΑΚΙΑ» ΕΙΝΑΙ ΜΙΑ ΑΚΟΜΑ ΕΝΔΕΙΞΗ ΑΠΟΠΟΙΗΣΗΣ ΚΛΗΡΟΝΟΜΙΑΣ
του Γ. Κλαδουχου
ΟΙ ΜΕΓΑΛΕΣ ΙΔΕΕΣ ΤΗΣ ΚΟΡΙΝΘΙΑΚΗΣ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ
Για το αναπλαστικό σχέδιο στην πλατεία «περιβολάκια» ο δήμαρχος Α. Πνευματικός μίλησε για μεγάλη επιτυχία επιλογών που θα μας ζηλεύουν στην Ευρώπη. Πρόσθεσε, ανάμεσα σε άλλα, ότι η ανάπλαση περιλαμβάνει και τους γειτονικούς χώρους στα δικαστήρια. Μεγάλα λόγια, μεγάλες ιδέες, αλλά και μικροσύνη που φαίνεται από την έκφραση «πότε αρχίζει το έργο».
Τα έργα αρχίζουν από την έναρξη σχεδιασμού τους. Ο σχεδιασμός, ο προγραμματισμός,είναι μεγάλα έργα, είναι του δήμου (αν μετέχουν και οι πολίτες), είναι δηλαδή δημιουργία. Η υλοποίηση στο έδαφος είναι και αυτό δημιουργία με την έννοια ότι τα υλικά οικοδομήματα ακολουθούν τα διανοητικά.
Ο ΔΗΜΟΣΙΟΣ ΧΩΡΟΣ
Η εμπειρία της πραγματικής ζωής κατασκευάζεται στο δημόσιο χώρο. Εκεί και τα συναισθήματα κοινής ζωής. Μία εμπνευσμένη, δημοκρατική διακυβέρνηση ενός τόπου αναδεικνύεται από το δημόσιο λόγο της και από την εικόνα του δημόσιου χώρου. Αυτά κάνουν μεγάλη μία πόλη.
Πώς μετέχουν στο συλλογικό φαντασιακό των Κορινθίων ο δημόσιος χώρος και τα κτίρια;
Στην Αρχαία πόλη τα δημόσια πράγματα, οι πλατείες ήταν δείκτες πολιτισμού. Καθρέπτες κοινωνικής οργάνωσης. Πολιτών που συγκροτούν την πόλη. Σε συνθήκες, όπως αυτές σήμερα, που η πολιτική ετεροκαθορίζεται και υποχωρεί, άμυνα, αυτοπροστασία, επανεκκίνηση σημαίνει επαναξιολόγηση του δημόσιου λόγου, της αγοράς των ιδεών, της πλατείας, του δημόσιου χώρου.
Η ΕΙΚΟΝΑ ΤΗΣ ΚΟΡΙΝΘΟΥ
Η Κόρινθος είναι μία ψυχή και όπως και κάθε πόλη είναι α) φυσική και λειτουργική δομή, β) η κοινωνία που σ΄ αυτήν κατοικεί και γ) η πολιτική που κυβερνά τις μετατροπές της. Η συμπερίληψη αυτών των στοιχείων διαμορφώνει μία εικόνα, ένα πορτραίτο.
Στο υποσυνείδητο των Κορίνθιων της παραλιακής Κορίνθου, η ανυπαρξία συμβόλων και ιδιαίτερα μνήμης υποκαθίσταται από το όνομα της συγγενούς ονομαστικά αρχαίας πόλης. Ένα αυθαίρετο δάνειο και αυτοδικία. Ταυτότητα έχει η αρχαία Κόρινθος. Να το πούμε με δίκαιους όρους: η παραλιακή οικιστική συγκρότηση δεν είναι τίποτα άλλο από ένα νεοφανές περίχωρο της Αρχαίας Πόλης. Είναι πιο παλιά από την παλιά. Η νέα Κόρινθος είναι αόριστη νοηματικά, μικρή, κι ας φαίνεται μεγάλη. Δεν σου δημιουργεί μεγάλα συναισθήματα όταν την περπατάς. Ένα επαναλαμβανόμενο τρέιλερ με εικόνες που σου αποκλείουν την έννοια του χρόνου. Δεν έχει μνήμη, ούτε σύμβολα. Μία καφετεριούπολη στο κέντρο, κατανάλωση, νοηματική απουσία, ασύνδετα προνομιακά στοιχεία.
Η Νέα Κόρινθος υποφέρει από αδυναμία να σηκώσει το βαρύ όνομά της.
ΤΙ ΕΙΠΑΝ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΟΛΗ, ΤΗΝ ΠΛΑΤΕΙΑ ΚΑΙ ΤΗΝ ΠΡΟΤΑΣΗ ΠΑΠΑΚΥΡΙΑΚΟΥ
Για την Πρόταση Παπακυριάκου -τέλη Σεπτεμβρίου 2016:
Οι ΔΙΟΛΚΟΙ ζητούν διάλογο για «το χαρακτήρα της επέμβασης…»
Ο Λ. Κωστάρας ζητά να γίνουν γνωστές οι κατευθύνσεις που έδωσε η Δημοτική αρχή. Αλλά αν είχε απαντηθεί αυτή η 16η πρότασή του έχουν λόγο ύπαρξης οι άλλες 15.
Ο Δ. Πρωτοπαπάς σημειώνει ότι το σχέδιο «στερείται βασικής φιλοσοφίας και δεν απαντά στο ερώτημα ‘’τι πλατεία θέλουμε’’».
Ο Γ. Λάμπρου σημειώνει «η χθεσινή παρουσίαση επικεντρώθηκε στο τεχνικό κομμάτι και δεν άγγιξε καθόλου το ουσιαστικό… τι μήνυμα εκπέμπει η νέα πλατεία;» και προσθέτει «η πλατεία Αριστοτέλους στη Θεσσαλονίκη… είναι ο καθρέπτης και η ίδια κουλτούρα της πόλης».
Να επαναφέρω ένα δομικό κείμενο του Β. Αυλωνίτη (που πρέπει να μελετηθεί) στους Κορινθιακούς Ορίζοντες τον Μάρτιο του 2008 που υπέθετε ότι « αν είχε σχεδιασθεί μία πλατεία και ένας δρόμος σαν την Αριστοτέλους στη Θεσσαλονίκη η πόλη θα είχε ένα άλλο στυλ».
Στο Γενικό Πολεοδομικό Σχέδιο οι μελετητές παρατηρούν ότι η πόλη αν και είναι παραλιακή φέρει τη σφραγίδα της απόστασης από τη θάλασσα, καθώς μοιάζει να είναι από τις λίγες παραλιακές πόλεις της Ελλάδας που δεν έχουν διαμορφωμένη παραλία και έχουν στρέψει τα νώτα τους στη θάλασσα. Επίσης, ότι το κοινωνικό κέντρο της πόλης έχει αναπτυχθεί μακριά από αυτή.
ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΥ
Ας ξεκινήσουμε με μία ασφαλή διαδικασία σκέψης που θα οδηγήσει σε απελευθέρωση περιεχομένων.
Επένδυση σε ένα αντικείμενο, σχεδιασμός ενός χώρου σημαίνει ότι το αναλύεις στις συνιστώσες του και ιδιαίτερα μελετάς την ιστορία του.
Όταν έχεις κατακτήσει μία κεντρική ιδέα της πόλης σου, είναι σοβαρό ζήτημα επιλογής τι σου επιτρέπεται να αλλάξεις, προσθέσεις κάτι και πού. Αυτή η γνώση της κεντρικής ιδέας, προϋποθέτει να μπορείς να κρίνεις τον εαυτό σου, να νιώθεις ότι αποτελείς μέρος της εσωτερικής της αυθεντικότητας. Προϋποθέτει τον Κορίνθιο κάτοικο ή πολιτικό με αυτεπίγνωστη διαμορφωτική δύναμη, μία βιωματική και εξελισσόμενη διαδικασία γνώσης.
Για ένα πετυχημένο αναπλαστικό χωρικό αποτέλεσμα απαιτείται η ενεργοποίηση τριών τεμνόμενων σφαιρών: α) τοπική πολιτική εξουσία, β) τεχνοκράτες-σχεδιαστές, γ) κοινωνία πολιτών. Κάθε μία από αυτές σε εσωτερική τους συνομιλία, αλλά και στην τριμερή συνομιλία και διάλογο μεταξύ τους. Η πολιτική δίνει την κατεύθυνση, το στίγμα, το θέμα. Το τεχνικό, επιστημονικό προσωπικό έρχεται να προσφέρει τα εργαλεία γνώσης για τον καθορισμένο κοινωνικοπολιτικά στόχο. Η πολιτική επανέρχεται και ανακεφαλαιοποιεί το λόγο, τη θέληση και πράξη της κοινωνίας.
Επειδή η γνώση είναι πολυεπίπεδη, το έργο του χωρικού σχεδιασμού σε μία πόλη απαιτεί επιστημονική συνέργεια ειδικοτήτων αρχαιολόγων, οικονομολόγων περιβάλλοντος, κοινωνιολόγων, πολεοδόμων, συγκοινωνιολόγων, αρχιτεκτόνων τοπίου.
Ένα έργο τόσο μεγάλης σημασίας δεν έπρεπε να περιοριστεί σε τόσο κλειστά πλαίσια. Πρώτα για το παραγόμενο έργο την κύρια ευθύνη έχουν αυτοί που έδωσαν (αν έδωσαν) κατευθύνσεις. Για την επιστημονική επάρκεια του κ. Παπακυριάκου και των μελετητών συνεργατών του δεν μπορώ να είμαι κριτής, αλλά το κύρος του ονόματος της πόλης και η κεντρικότητα του αντικειμένου μελέτης και πρότασης έπρεπε να ανοιχθεί, να μην περιορισθεί στην περίκλειστη επιστημονική δυνατότητα των συνεργατών και υπηρεσιών του Δήμου.
Η ΓΕΝΙΚΗ ΕΙΚΟΝΑ ΤΟΥ ΠΡΟΤΕΙΝΟΜΕΝΟΥ ΣΧΕΔΙΟΥ
Με τα παραπάνω προλεγόμενα αυτό το σχέδιο είναι μία πρόταση χωρίς κεντρική ιδέα, είναι ένα σχεδιαστικό fusion σε κενό ιστορικού και πολιτισμικού περιβάλλοντος. Ζώνες που καθορίζονται από ετερογένεια υλικών. Έχει απ΄ όλα και δυστυχώς μία ανθοδέσμη από όλα δεν έχει συναισθηματική αξία. Είναι ένα άθροισμα έργων πολιτικού μηχανικού σε μία μηχανική συναρμολόγησης. Εμπεριέχεται σε μία αντίληψη καινοτομίας και απελευθέρωσης ταυτόσημων με την αξιοποίηση τεχνικών δυνατοτήτων, υλικών κατασκευής. Η αντίληψη της προόδου ως τεχνοκεντρισμός.
Αποστολή κάθε πολιτισμικής κοινότητας δεν είναι πρώτα η χρήση υλικών και τεχνολογικών εφαρμογών. Η μαζική κουλτούρα της αγωνιώδους χρήσης, όσων παραδίδονται ως τεχνικά επιτεύγματα αποκόπτει από συνειδητές ενδοκοινωνικές παιδευτικές διαδικασίες. Γι αυτό έχει σημασία το περιβάλλον παιδείας που κάνει τις επιλογές μας συνειδητές.
ΑΙΤΙΟΛΟΓΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ ΠΡΟΤΑΣΗΣ
Πρώτα απαντάμε στην ερώτηση τι είναι και τι θέλουμε: πάρκο, κήπο, πλατεία; Ή, έστω δίνουμε μία περιγραφική ονοματοθεσία στο έργο. Αυτή που θα καλύπτει την αισθητική και λειτουργικότητα της πρότασης.
Ανοίγουμε το χάρτη, το σχέδιο όσων πρότειναν την πλατεία και τη σχέση οικοδομημένων και μη χώρων. Επιστρέφουμε στην ιστορία και την πρόταση γεωγραφίας: τι ήθελε ο σχεδιαστής τότε και τράβηξε αυτές τις γραμμές; Ποιες ήταν οι σκέψεις του; Τα «περιβολάκια» είναι συνάντηση δύο κεντρικών διεξόδων από ή προς την θάλασσα. (Στην επισυναπτόμενη εικόνα επισήμανση των μελετητών του Πανεπιστημίου της Πεσκάρας). Έχει δύο οπτικές και ανάλογα λειτουργικές φυγές προς τον Κορινθιακό. Έτσι, αν θέλουμε να σχεδιάσουμε την πλατεία, σχεδιάζουμε πάνω στο υπόβαθρό της, τα στηρίγματά της, Το νέο καταστατικό της πόλης είναι το άνοιγμά της στους ορίζοντες του Κορινθιακού. Μία εξωστρεφής πόλη δεν κλείνεται σε δύο οικοδομικά τετράγωνα. Τα «περιβολάκια», πυρήνας απελευθερωτικός για την πόλη μπορεί να την οδηγήσει στην εξωστρέφεια και για αυτό δεν μπορεί να σχεδιασθεί ως σημειακή παρέμβαση. Με την πρόταση του δήμου ακινητοποιείται σε ένα σχεδιαστικό ιδρυματισμό.
Το όνομα «Περιβολάκια» δείχνει εισαγωγή εννοιών της υπαίθρου στην πόλη. Είναι μία ανάγκη, ένας δεύτερος ορίζοντας, η ενδοχώρα της πόλης, η Κορινθία.
Για την ανάγκη αναδόμησης της πόλης με απαιτητικά αισθητικά και λειτουργικά κριτήρια πρέπει να αποπειραθούμε την ανάπλαση της παραλιακής ζώνης. Το μέτωπο της πόλης προς τον Κορινθιακό, είναι μεγάλο κεφάλαιο. Με γκαράζ αυτοκινήτων αποδεικνύει μία φθηνιάρικη αντίληψη της Κορινθιακότητας και άρνηση πολιτισμικής κληρονομιάς.
Η μόνη αλήθεια της ανάπλασης της πλατείας είναι τελικά το ποιος κάνει το έργο. Γιατί υπάρχουν πανεπιστημιακές σχολές που θα δέχονταν να ερευνήσουν και ενσωματώσουν στο εκπαιδευτικό τους πρόγραμμα μελέτη και πρόταση για την πλατεία αλλά και αρχιτεκτονικός διαγωνισμός. Αλλά αφού ο δήμος δεν κοινωνικοποίησε το ζήτημα, οι παρατάξεις δεν ανέλαβαν μία πρωτοβουλία δημόσιας συζήτησης. Δεν γνωρίζω τι είδους ανάλυση απαιτείται, ώστε να αντιληφθούμε ποιο συλλογικό υποσυνείδητο απαγορεύει δημόσια παρουσία και πρωτοβουλία. Γιατί εδώ πρόκειται για Κορινθιοφοβική κατάσταση πολιτικών πραγμάτων.
Τα παραπάνω είναι σημειώσεις στο περιθώριο πολλών γραπτών, αναφερόμενων στην πρόθεση της δημοτικής αρχής να αλλάξει την πλατεία. Συνολικά για την Κόρινθο έχω αναφερθεί σε δισέλιδο κείμενο στην εφημερίδα «σφήκα» στις 22 Μαρτίου 2009 με τίτλο «ΝΕΑ ΚΟΡΙΝΘΟΣ: ΑΡΝΗΣΗ ΤΗΣ ΑΡΧΑΙΑΣ – ΟΔΙΚΟΣ ΧΑΡΤΗΣ ΠΡΟΣ ΤΗ ΘΑΛΑΣΣΑ ΚΑΙ ΤΗΝ ΕΝΔΟΧΩΡΑ», αλλά και σημειώματα για τις πεζοδρομήσεις, τη δημοτική αγορά. Εκφράζουν την ευθύνη να στηριχθούμε καλύτερα, ώστε να σηκώσουμε το όνομα που κρατάμε.
Η ανανέωση της πόλης ήταν επίκαιρη στις γιορτές των 150 χρόνων της Κορίνθου. Γιορτάζω σημαίνει αλλάζω, «φοράω τα καλά μου». Ήταν μία ευκαιρία.
Το ότι η αλλαγή της πλατείας δεν είναι γιορτή σημαίνει ότι είναι ζήτημα του «παλατιού» και δεν έχει γίνει ζήτημα της «πλατείας». Αν οι ιθύνοντες του δήμου ήθελαν πλατεία, σε αυτή την ίδια θα παρουσίαζαν την πρότασή τους. Θα πιστοποιούσαν ότι έχουν αντιληφθεί τι σημαίνει πλατεία και ότι ο λόγος τους είναι η φωνή της πόλης.
