«Η διαρροή δείχνει πόσο βαθιά το υπεράκτιο σύστημα εμπλέκεται με πολιτικούς, τον ιδιωτικό πλούτο και εταιρείες» Οι πρωταγωνιστές ερευνητές δημοσιογράφοι των Paradise Papers

Άνοιξη 2017. Μπροστά στο μεγαλοπρεπές γυάλινο πύργο, όπου στεγάζεται η Süddeutsche Zeitung, έχει αρχίσει να σχηματίζεται ουρά από δημοσιογράφους που έχουν καταφτάσει στο Μόναχο από ολόκληρο τον κόσμο για να συμμετάσχουν σε μία διήμερη μυστική συνάντηση. Υπάρχει νέα διαρροή και οι ερευνητές δημοσιογράφοι έχουν έρθει εδώ για να συντονίσουν τις επόμενες κινήσεις τους.

Έρευνα των ΧΑΡΗ ΚΑΡΑΝΙΚΑ & ΘΑΝΑΣΗ ΤΡΟΜΠΟΥΚΗ
Εικονογράφηση: ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ ΠΑΝΤΑΖΗΣ

Ένα χρόνο μετά τη δημοσίευση των Panama Papers και τον παγκόσμιο σάλο που δημιουργήθηκε από τις αποκαλύψεις για το διεφθαρμένο υπεράκτιο χρηματοοικονομικό σύστημα που εξυπηρετούσε πολιτικούς, δικτάτορες και super stars, οι ερευνητές – δημοσιογράφοι από τα σημαντικότερα Μέσα Ενημέρωσης παγκοσμίως θα περάσουν δύο ημέρες ανταλλάσσοντας γνώσεις, πληροφορίες, τεχνικές αναζήτησης και επεξεργασίας των στοιχείων, τα οποία άρχισαν να δημοσιεύονται μήνες αργότερα, στις 5 Νοεμβρίου 2017.

Πρωταγωνιστές ερευνητές δημοσιογράφοι των Paradise Papers είναι οι «Ομπερμάγερς», όπως τους φωνάζουν χαϊδευτικά στη Διεθνή Σύμπραξη Ερευνητών Δημοσιογράφων (ICIJ), την μη κερδοσκοπική ένωση δημοσιογράφων με έδρα την Ουάσινγκτον με περισσότερα από 200 μέλη από 70 χώρες. Ο Bastian Obermayer και ο Frederik Obermaier από τον ερευνητικό τομέα γερμανικής εφημερίδας Süddeutsche Zeitung, έλαβαν τη διαρροή των 13,4 εκατομμυρίων εμπιστευτικών εγγράφων, που σήμερα είναι γνωστή ως Paradise Papers και την μοιράστηκαν με το ICIJ. Το ίδιο ακριβώς είχε συμβεί δύο χρόνια πριν με τα Panama Papers για τα οποία οι «Όμπερμάγερς» και τα μέλη και συνεργάτες του ICIJ που συμμετείχαν σε εκείνες τις αποκαλύψεις βραβεύθηκαν με Πούλιτζερ.

Στα Paradise Papers περισσότεροι από 380 ερευνητές-δημοσιογράφοι από 96 διαφορετικά μέσα ενημέρωσης σε 67 χώρες, «έσκαβαν» επί μήνες ανάμεσα για να βρούν στοιχεία δημοσίου ενδιαφέροντος και συμφέροντος σε μία διαρροή που περιλαμβάνει το 1/5 των πιο «πολυσύχναστων» υπεράκτιων οικονομικών κέντρων μυστικότητας του πλανήτη.

Οι παρακάτω συζητήσεις με τους πρωταγωνιστές των Paradise Papers, τη Marina Walker Guevara, αναπληρώτρια διευθύντρια του ICIJ, και τους Frederik Obermaier και Bastian Obermayer δημοσιεύονται αποκλειστικά στο Έθνος.

Τι δείχνουν τα Paradise Papers;

Frederik Obermaier: Τα Paradise Papers δείχνουν πώς οι πλούσιοι και οι ισχυροί κρύβουν τα χρήματά τους σε φορολογικούς παραδείσους και πώς κατά συνέπεια βλάπτουν την οικονομία των χωρών τους. Τα έγγραφα που έχουν διαρρεύσει καταδεικνύουν πόσο βαθιά το υπεράκτιο χρηματοπιστωτικό σύστημα εμπλέκεται με τους αλληλεπικαλυπτόμενους κόσμους πολιτικών παραγόντων, του ιδιωτικού πλούτου και εταιρειών κολοσσών, όπως η Apple, η Nike και άλλες πολυεθνικές εταιρείες, που αποφεύγουν τους φόρους με όλο και πιο ευφάνταστους λογιστικούς ελιγμούς. Τα Paradise Papers αποκάλυψαν πώς τα κράτη μέλη της ΕΕ, όπως η Ολλανδία και η Μάλτα, βλάπτουν τις γειτονικές χώρες διατηρώντας ανοικτά τα φορολογικά παραθυράκια. Οι μη διαφανείς δομές της εταιρείας συμβάλλουν στην αυξανόμενη ανισότητα παγκοσμίως. Εάν οι πολιτικοί θέλουν να καταπολεμήσουν την ανισότητα, πρέπει να ξεκινήσουν με την καταπολέμηση των φορολογικών παραδείσων.

Ποια είναι η διαφορά των Paradise Papers με τα Panama Papers;

Bastian Obermayer: Νομίζαμε ότι είχαμε αποκαλύψει πολλά με τα Panama Papers, αλλά τώρα βλέπουμε ότι έχουμε τόσα πολλά πράγματα να μάθουμε εξετάζοντας τα νέα στοιχεία. Έχουν βρεθεί πολλές από τις μεγαλύτερες πολυεθνικές εταιρείες του κόσμου στα στοιχεία να προσπαθούν να αποφύγουν φόρους. Βρήκαμε και πάλι μεγάλα ονόματα και πολιτικούς. Οπότε έχουμε δουλειά να κάνουμε για να αποκαλύψουμε τι κάνουν όλοι αυτοί σε αυτό το σύστημα και έχουμε την υποχρέωση να πούμε στον κόσμο τι συμβαίνει σε αυτόν τον παράξενο κόσμο των offshore.

Marina Walker: Νομίζω ότι το νέο στοιχείο αυτής της διαρροής είναι οι εταιρείες, οι Fortune 500 εταιρείες οι οποίες έλειπαν από τα Panama Papers, στα οποία υπήρχαν κυρίως αυτόνομα πρόσωπα και όχι εταιρείες. Μετά τη δημοσίευση των Panama Papers δημιουργήθηκε ένα ισχυρό συναίσθημα κατά του κατεστημένου. Ο κόσμος αισθανόταν ότι τον κορόιδευαν τόσο οι πολιτικοί όσο και το οικονομικό σύστημα και οι μεγάλες εταιρείες, οι οποίες τον υπερχρεώνουν, δεν του παρέχουν καλές υπηρεσίες και δεν πληρώνουν και τους φόρους που τους αναλογούν. Τα νέα στοιχεία δείχνουν ακριβώς αυτό: πόσο επιθετικά αυτές οι εταιρείες κατευθύνονται σε αυτά τα οικονομικά κέντρα για να πετύχουν αυτό που αποκαλούν φορολογική αποδοτικότητα.

Frederik Obermaier: Σε αυτή τη διαρροή έχουμε και τα εταιρικά μητρώα. Δεν έχουμε μόνο στοιχεία από εταιρείες που παρέχουν υπηρεσίες σε offshore. Τα εταιρικά μητρώα σε μερικές χώρες είναι διαφανή, είναι δημόσια προσβάσιμα και μπορείς να έχεις πρόσβαση στα αρχεία. Ωστόσο, σε άλλες χώρες, όπως για παράδειγμα στην Αντίγκουα, δεν θα βρεις τίποτα. Δεν θα βρεις καν πότε ιδρύθηκε μια εταιρεία, ποιοι είναι οι διευθυντές ή πολλώ μάλλον οι μέτοχοι. Τα νέα στοιχεία μας προσφέρουν αυτές ακριβώς τις πληροφορίες. Και πιστεύουμε ότι είναι σημαντικές πληροφορίες διότι αυτές οι αδιαφανείς εταιρικές δομές βοηθούν ακόμα και εγκληματίες να κρύψουν τις δραστηριότητές τους.

Βλέπετε ότι γεννιούνται νέοι φορολογικοί παράδεισοι, πέρα από αυτούς που ξέρουμε μέχρι τώρα;

Marina Walker: Υπάρχουν νέοι φορολογικοί παράδεισοι που αναδύονται και αυτό έχει να κάνει με την ανθεκτικότητα της υπεράκτιας βιομηχανίας, η οποία υποστηρίζεται από τις μεγαλύτερες δικηγορικές εταιρείες στον κόσμο και τις τέσσερις μεγάλες λογιστικές εταιρείες. Δεν ξεκουράζονται, δουλεύουν μέρα και νύχτα για να δημιουργήσουν νέες δικαιοδοσίες μυστικότητας. Έχουμε δει και στις συζητήσεις για παράδειγμα της Mossack Fonseca, στα Panama Papers, το πώς σκέφτονταν συνεχώς «ποιες δικαιοδοσίες μπορούμε να βρούμε στις οποίες έχουμε αρκετή μυστικότητα αλλά δεν έχουν ακόμη χαρακτηριστεί φορολογικοί παράδεισοι;». Για παράδειγμα, έρχονται σε περιοχές του Καναδά όπου μπορούν να βρουν τη μυστικότητα που αποζητούν και θα είναι ασφαλείς διότι κανείς δεν υποψιάζεται ότι ο Καναδάς φιλοξενεί «παράνομα στοιχεία» ή άλλους τέτοιας ποιότητας ανθρώπους.

Τι άλλο βλέπουμε στα στοιχεία σε σχέση με τη γέννηση νέων φορολογικών παραδείσων;

Marina Walker: Ολοένα και περισσότερο βλέπουμε αυτό που ονομάζεται offshore-onshore σύστημα. Δηλαδή να πηγαίνει κάποιος σε μία χώρα που δεν έχει τη φήμη του φορολογικού παράδεισου, που έχει άψογη φήμη και στη συνέχεια να βρίσκει «τσέπες» οικονομικής μυστικότητας (pockets of secrecy). Αυτό το βλέπουμε για παράδειγμα στις Ηνωμένες Πολιτείες, όπου το Wyoming, το Delaware και η Florida προσφέρουν αυτές τις «τσέπες» όπου μπορεί κανείς να δημιουργήσει μία εταιρεία χωρίς να του κάνουν καμία ερώτηση. Σε μερικές περιπτώσεις ενδέχεται να μη χρειαστεί καν να δείξει ταυτότητα. Η ειρωνεία είναι ότι επειδή κάποιοι από τους παραδοσιακούς φορολογικούς παράδεισους έχουν μπει στο μικροσκόπιο, τώρα έχουν αναγκαστεί να είναι πιο προσεκτικοί σε σύγκριση με νέους φορολογικούς παραδείσους, οι οποίοι δεν ελέγχονται τόσο διεξοδικά ακόμα, ή που βρίσκονται σε ισχυρές χώρες όπως οι Ηνωμένες Πολιτείες, οι οποίες δεν έχουν δείξει κανένα ενδιαφέρον να σπάσουν την εστία της μυστικότητας. Ειδικά το Delaware, είναι ένας από τους μεγαλύτερους φορολογικούς παραδείσους στον κόσμο.

Πώς είναι η Appleby ως εταιρεία σε σύγκριση τη Mossack Fonseca των Panama Papers;

Bastian Obermayer: Δεν είναι όπως η Mossack Fonseca. Φαίνεται ότι στην Appleby τους απασχολούν τα όρια του νόμου. Τους απασχολεί η φήμη τους, οπότε βλέπουμε ότι σε πολλές περιπτώσεις είναι προσεκτικοί. Ενώ στην περίπτωση της Mossack Fonseca είχαμε πολλά παραδείγματα όπου πραγματικά δεν τους ένοιαζε ο νόμος και αυτό φαινόταν ξεκάθαρα στα email που έστελναν, αυτό το βλέπουμε σπάνια στην Appleby. Ωστόσο και εκείνοι καταλήγουν να έχουν πολλά προβλήματα, όπως να τους επιβάλλονται πρόστιμα. Αυτά τα βλέπουμε επειδή κατά την προσωπική μου άποψη ο κόσμος που περιβάλλει την υπεράκτια βιομηχανία έχει σημαντικά ελαττώματα. Πολλοί από αυτούς που είναι μέρος αυτής της βιομηχανίας έχουν λερώσει τα χέρια τους. Και αν κάνεις χειραψία με κάποιον που έχει βρώμικο χέρι, το χέρι σου θα λερωθεί επίσης.

Μπορείς να μας πεις ένα παράδειγμα για το πώς προσπαθούν να παρακάμψουν τον νόμο δηλαδή στην Appleby;

Bastian Obermayer: Είναι δύσκολο να το περιγράψεις. Το καταλαβαίνεις διαβάζοντας τα μέιλ που στέλνουν. Όταν για παράδειγμα μιλούν για κάποιο πρόσωπο [πελάτη] στον οποίο έχουν επιβληθεί κυρώσεις και εκείνοι ψάχνουν από εδώ και από εκεί και τελικά συνεργάζονται μαζί του επειδή θεωρούν ότι βρήκαν έναν τρόπο να το κάνουν χωρίς να παραβιάζουν τις κυρώσεις.

Τι μπορούμε να πούμε για τον πληροφοριοδότη αυτής της διαρροής;

Bastian Obermayer: Δεν λέμε τίποτα γι’ αυτό. Διότι πρέπει να προστατέψουμε την πηγή μας.

ΠΗΓΗ: PARADISE PAPERS