O Γερμανός ασθενής...

Η Ελληνική κρίση αρχίζει να περνάει πλέον στην φάση που να αποτελεί πλέον θεωρητικό υπόδειγμα για τις υπόλοιπες χώρες της ευρωζώνης ώστε να εξαγάγουν χρήσιμα συμπεράσματα και να πάρουν μαθήματα για την νομισματική ένωση και την οικονομική ενοποίηση της ΕΕ. Προφανώς η Ελλάδα είναι το πείραμα όπως είπε και ο πρωθυπουργός μας Γ. Παπανδρέου σε συνέντευξή του στο Βήμα. Η Ευρώπη πειραματίζεται αυτή τη στιγμή, πειραματίζεται με το σχέδιο διάσωσης για το ελληνικό χρέος.


Είναι ειρωνικό αλλά ξαφνικά εκεί που οι διεθνείς ανησυχίες για την Ελλάδα είχαν επικεντρωθεί στην άρον άρον άμεση λήψη σκληρών μέτρων παίρνουν τώρα άλλη μορφή, του ότι αυτή υπερέβαλε στις περικοπές του προϋπολογισμού και στις αυξήσεις των έμμεσων φόρων και τα μέτρα που έχουν ανακοινωθεί και κάποια εφαρμοστεί ήδη προβλέπεται να λειτουργήσουν ως απότομο φρένο στην οικονομική δραστηριότητα. Η πρόσφατη πρόβλεψη της Deutche Βank ότι η ύφεση στην Ελλάδα τα επόμενα τρία χρόνια θα φτάσει στην μείωση του ΑΕΠ κατά 7,5%, ακόμη και αν είναι υπερβολική αλλάζει τις ανησυχίες για τον κίνδυνο ότι η Ελλάδα βρίσκεται πια σε ένα φαύλο κύκλο όπου η δημοσιονομική λιτότητα θα την στείλει σε ακόμα βαθύτερη ύφεση. Οι χώρες του Ευρωπαϊκού νότου πέρυσι (Ελλάδα, Ισπανία, Ιταλία, Πορτογαλία) είχαν υψηλά ελλείμματα τρεχουσών συναλλαγών που συνολικά έφτασαν τα 102 δις ευρώ με το 50% αυτού να οφείλεται στις εμπορικές συναλλαγές με την Ευρωζώνη. Την ίδια στιγμή κατά το περυσινό έτος η Γερμανία είχε μεγάλο πλεόνασμα στο ισοζύγιο τρεχουσών συναλλαγών στα 80 δις ευρώ με το 50% αυτού επίσης να οφείλεται στις εμπορικές σχέσεις της με τους εταίρους της στην ευρωζώνη. Η Γερμανία είναι ο δεύτερος μεγαλύτερος εξαγωγέας μετά την Κίνα προϊόντων μεταποίησης, έχει ογκώδη πλεονάσματα αποταμιεύσεων σε σχέση με τις επενδύσεις και έχει συσσωρευμένα τεράστια εμπορικά πλεονάσματα. Χρησιμοποίησε και εκμεταλλεύτηκε το όραμα των άλλων χωρών της ΕΕ για την δημιουργία κοινού νομίσματος του ευρώ και μέσω της ισχυρής ανταγωνιστικότητας των προϊόντων της οι γερμανικές επιχειρήσεις ήταν θέμα ελάχιστου χρόνου είτε να κλείσουν είτε να εξαγοράσουν κάθε παραγωγική μονάδα στις χώρες του νότου και να επιβληθούν στην αγορά τους. Ουσιαστικά λοιπόν το ευρώ φτώχυνε το νότο αφού μετά την εισαγωγή του, συνέβει μια απίστευτη μεταφορά πλούτου από το νότο στον βορρά, με το νότο να εθίζεται στα φτηνά δανεικά με τα οποία αποκτούσε τα προϊόντα και τις υπηρεσίες του βορρά. Όμως η Γερμανία σήμερα και δεδομένης της χρηματοπιστωτικής κρίσης που προέκυψε πιστεύει ότι οι πελάτες της θα πρέπει και να συνεχίσουν να αγοράζουν, αλλά και να σταματήσουν τον αλόγιστο δανεισμό. Δεδομένου ότι τα πλεονάσματά της είναι ελλείμματα των άλλων χωρών, αυτή η θέση είναι αντιφατική και θα πρέπει να αντιληφθεί ότι οι πλεονασματικές χώρες οφείλουν να χρηματοδοτήσουν τις ελλειμματικές πάντα στα πλαίσια του κοινού νομίσματος και της οικονομικής ενοποίησης. Η Γερμανία εδώ και χρόνια από την δημιουργία του ευρώ χωρίς συναλλαγματικά εμπόδια απολαμβάνει ανάπτυξη στηριζόμενη στην εξαγωγική της δραστηριότητα και οι χώρες του Ευρωπαϊκού νότου προσφέρουν ζήτηση για αυτά τα προϊόντα που εξάγει η Γερμανία, η οποία όχι μόνο αδυνατεί να αντιληφθεί αυτή την ασυμμετρία ως θετική αλλά στην παρούσα κρίση μάλιστα τη θεωρεί και αρνητική. Προκειμένου όμως οι χώρες του Ευρωπαϊκού νότου να μειώσουν τα ελλείμματά τους όπως δραστικά επιβάλλεται στην Ελλάδα, θα πρέπει να εφαρμόσουν προγράμματα ισχυρής μείωσης δαπανών με συνέπεια αυτών των περικοπών να είναι η μείωση της κατανάλωσης και κυρίως η ζήτηση για εισαγόμενα προϊόντα. Η Γερμανία δεν θα μπορέσει να αντικαταστήσει αυτή την πτώση μέσω αύξησης των εξαγωγών της σε τρίτες χώρες, λόγω ακριβού νομίσματος και τότε η οικονομία της θα αντιστρέψει πορεία και θα βρεθεί αντιμέτωπη με δύσκολες επιλογές. Ας υποθέσουμε πιο συγκεκριμένα ότι οι πιο αδύναμες χώρες της ευρωζώνης θα υποχρεωθούν να μειώσουν τα ελλείμματά τους κάθετα, αναπόφευκτα όμως θα προκαλέσουν αποδυνάμωση όλης της ευρωζώνης και θα φέρουν επιδείνωση στην Γερμανία και την Γαλλία. Αν η Γερμανία κάνει αυτό που οφείλει τότε θα υποχρεώσει και την Γαλλία να το κάνει που σύμφωνα με τα στοιχεία του ΟΟΣΑ το έλλειμμα της γενικής κυβέρνησης είναι στο 9% του ΑΕΠ της; Τι θα κάνει θα προτείνει κυρώσεις εναντίον της Γαλλίας ή θα αναγκαστεί η ίδια σε έξοδο από την ζώνη του ευρώ;

Και για να να δούμε λίγο και την αντίθετη όψη του ίδιου νομίσματος, μήπως τελικά μια μίζερη Γερμανία αποτελεί μεγαλύτερο βαρίδι για την ευρωζώνη απ’ ότι μία υπερκαταναλωτική Ελλάδα. Η οικονομία της Γερμανίας που αντιστοιχεί στο 25% της ευρωζώνης είναι γεγονός ότι αποτελεί την ραχοκοκαλιά της της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Όμως οι πολίτες της παραμένουν ιδιαίτερα λιτοδίαιτοι. Δηλαδή ενώ είναι το επίκεντρο της παραγωγής στην ΕΕ και ο μεγαλύτερος εξαγωγέας βιομηχανικών προϊόντων προς ολόκληρη την ευρωζώνη από την άλλη η καρδιά της Γερμανίας χτυπά με πολύ χαμηλούς ρυθμούς, καθώς δεν αγοράζει σχεδόν τίποτα από τους γείτονες της. Αυτό θα πρέπει να αλλάξει. Το να πιέσεις τις κυβερνήσεις να ζουν βάσει των δυνατοτήτων τους σαφώς θα βοηθήσει στην αποτροπή νέων δημοσιονομικών κρίσεων αλλά αν η Ευρώπη θέλει να γίνει καλύτερη μόνο μέσω της αποτροπής υπερβολικών δαπανών από τα κράτη μέλη της και όχι από την αλλαγή νοοτροπίας ώστε και οι πολίτες κάποιων χωρών να αυξήσουν τις καταναλωτικές τους δαπάνες τότε το μέλλον της είναι αβέβαιο. Η Ευρώπη έχει περισσότερο ανάγκη μηχανισμούς που θα πιέσουν τις χώρες με υψηλά πλεονάσματα να αυξήσουν την κατανάλωση παρά νέους κανόνες που θα τιμωρούν αυτές τις χώρες που έχουν υψηλά ελλείμματα. Οι αδύναμες χώρες της ευρωζώνης μπορούν να περιορίσουν τα δημοσιονομικά ελλείμματα μόνο μέσω μεγάλης αύξησης των καθαρών εξαγωγών τους. Αν οι πλεονασματικές χώρες δεν κατορθώσουν να βελτιώσουν αυτή τη σχέση μέσω επέκτασης της δικής τους ζήτησης η ΕΕ θα μεταβληθεί σε πεδίο διαμάχης.

Ένας λόγος για να δημιουργηθεί το Ευρωπαϊκό Νομισματικό Ταμείο θα μπορούσε να είναι η επαναφορά στη τάξη τόσο όσων ξεπερνούν τα όρια σε επίπεδο ελλειμμάτων όσο και η τιμωρία με εισφορά σε χρήμα και εγγυήσεις αυτών που διατηρούν υψηλά πλεονάσματα. Και μόνο η ιδέα ότι το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο με έδρα την Ουάσιγκτον, θα βοηθήσει στη διάσωση μιας χώρας της ευρωζώνης είναι πραγματικά αφόρητη για τις Ευρωπαϊκές κυβερνήσεις. Το Ευρωπαϊκό Νομισματικό Ταμείο αποτελεί πρώτιστα προϊόν της ευρωπαϊκής περηφάνιας και η δημιουργία ενός μηχανισμού οικονομικής στήριξης χωρών της ευρωζώνης είναι θετική. Εάν όμως αυτός ο νέος οργανισμός τελικά συσταθεί, θα πρέπει να αντιμετωπίσει τα πραγματικά προβλήματα της ευρωζώνης.

Δεν είναι λοιπόν τα δημοσιονομικά της Ελλάδας που απειλούν την σταθερότητα της ευρωζώνης. Είναι ένα σοβαρό ζήτημα η άσχημη εξέλιξή τους για το οποίο κυρίως ευθύνεται η τελευταία κυβέρνηση της ΝΔ αλλά σε επίπεδο ΕΕ είναι δευτερεύον ζήτημα. Η απειλή είναι η δημοσιονομική θέση των μεγάλων κρατών. Η Γερμανία δεν μπορεί να υποχρεώσει καμία από τις άλλες μεγάλες χώρες να συμπεριφερθούν όπως νομίζει η ίδια και επίσης δεν μπορεί να εκδιώξει κανένα μέλος της ευρωζώνης. Η Γερμανία πρέπει να καταλάβει ότι αποτελεί μέλος μίας υποτιθέμενης μη αναστρέψιμης νομισματικής ενοποίησης μαζί με ορισμένους από τους βασικούς πελάτες της, τους οποίους τώρα θέλει να περιορίσουν δραστικά την κατανάλωση για να θεραπευθούν σε ένα κόσμο που πάσχει από αδύναμη καθολική ζήτηση.

Εδώ υπάρχει ένας θεμελιώδης διχασμός στην αντίληψή της. Επιμένει να αρνείται να δεχτεί ότι η εξάρτησή της στα πλεονάσματα των εξαγωγών της θα πρέπει να επιστρέψει σε κάποιους από τους ίδιους τους πελάτες της όταν χρεοκοπήσουν, οι οποίοι αφού δέχθηκαν να ενοποιηθούν οικονομικά μαζί της μετά η ίδια τους αποδεκάτισε παραγωγικά λόγω της δεδομένης υπεροπλίας ανταγωνιστικότητας που διέθετε. Σε πρώτη φάση η Γερμανία πέτυχε μία πύρρεια νίκη στη σύνοδο κορυφής της 25ης Μαρτίου. Αλλά μία μεγάλη κοινωνική αναταραχή στην περιφέρεια της ευρωζώνης θα προκαλέσει πολύ κακό στην γερμανική μεταποίηση. Ας αναζητηθεί λοιπόν μια λύση συνεργασίας γιατί και οι δύο πλευρές θα πρέπει να προστατευθούν.